Content Type: Derinlemesine İnceleme

Terim anlamıyla dApps, merkeziyetsiz uygulamaları ifade eder. Bunlar, bir sunucu veya bireysel bilgisayar olmadan çalışan uygulamalardır.

Bu kılavuz blok zinciri ağları üzerinde çalışan merkeziyetsiz uygulamalara odaklanır. Fakat bu kavram günümüzün önde gelen blok zincirlerinden önce ortaya çıkmıştır. Hem BitTorrent hem de The Onion Router (TOR) merkeziyetsiz uygulamaların ilk örnekleridir.

1980’lerin ortalarında Sun Microsystems’den John Gage “ağ bilgisayardır” sloganını ortaya attı. Bu slogan, merkeziyetsiz uygulamaların dünyasını uygun bir şekilde tanımlamaktadır.

On yıllar sonra, Ethereum 2015 yılında piyasaya sürüldü. Proje Ethereum’un dünya çapındaki merkeziyetsiz ağında uygulamaları barındırma yeteneğini tanımlayan “Dünya Bilgisayarı” takma adını aldı.

Ethereum dünyayı geniş ölçekte akıllı sözleşmelerle tanıştırdı. Bu akıllı sözleşmeler koşullu anahtarlar olarak hareket eder.

Akıllı sözleşmeler ağ içinden gelen bilgilere göre hareket edebilir. Ya da oracleların kullanımı yoluyla ağ dışından gelen verilere göre hareket edebilir. Akıllı sözleşmeler ayrıca güçlü merkezi olmayan uygulamalar oluşturabilir.

Diğer akıllı sözleşmelerle etkileşime girerler. Merkezi olmayan finanstan (DeFi) web3 oyunlarına, sosyal medyaya kadar farklı akıllı sözleşmelerle etkileşime girerler.

dApp’lerin Kısa Tarihçesi

Bitcoin anlamlı bir şekilde benimsenen ilk kripto para birimi olmasına ve Bitcoin ağı akıllı sözleşmeleri desteklemesine rağmen, akıllı sözleşmeler için desteği daha yeni ağlara kıyasla sınırlıdır. Bu sınırlamalar Ethereum projesinin geliştirilmesine yol açmıştır.

Ethereum, geliştiricilerin Ethereum Sanal Makinesi üzerinde çalışan güçlü uygulamalar oluşturmasına olanak tanıyan Solidity adlı Turing-complete bir programlama dilini tanıttı. 2015 yılında Ethereum’un piyasaya sürülmesinden bu yana, akıllı sözleşmeleri destekleyen sayısız yeni blok zinciri piyasaya sürüldü. Bununla birlikte, çoğu dApp geliştirmesi daha küçük bir zincir grubuna odaklanmaktadır.

d’Applerin Zaman Çizelgesi

1994 – Akıllı Sözleşmeler

Akıllı sözleşmeler terimi ve fikri, Nick Szabo’nun kavramı açıklayan bir makale yayınladığı en az 1994 yılına kadar uzanmaktadır. Nick Szabo daha sonra birçok kişinin Bitcoin’in öncüsü olarak gördüğü Bit Gold kavramını tartışmaya devam etti. Birçok kişi Nick Szabo’nun Bitcoin’in anonim yaratıcısı Satoshi olduğunu da düşünmektedir.

2014 Ethereum Teknik Dökümanı

Ethereum’un kurucu ortaklarından Vitalik Buterin, 2014 yılında “Yeni Nesil Akıllı Sözleşme ve Merkezi Olmayan Uygulama Platformu” başlıklı Ethereum Teknik Dökümanı’nı yayınladı. Belgede Ethereum’un önerilen yapısı ve Bitcoin’in akıllı sözleşmeler için sınırlı desteğini nasıl genişleteceği tartışıldı.

2014 – dApp Belgesi Yayınlandı

2014 yılında, 2013 yılında dApp terimini ortaya atan David Johnston’ın da aralarında bulunduğu sekiz yazardan oluşan bir grup, merkeziyetsiz uygulamalar üzerine bir makale yayınladı. Makale, dApp’ler için bir temel oluşturdu. Bitcoin’in kendisinin bile bir dApp olduğunu öne sürdü.

2015-Ethereum Lansmanı

Ethereum’un 2015’teki lansmanı blok zinciri için yeni bir dönemin başlangıcını müjdeledi. Daha güçlü bir programlama dilinin kullanılmaya başlandı. Blok zincirleri, merkezi olmayan finanstan oyun, oylama, sosyal medya, yapay zeka ve çok daha fazlasına kadar çeşitli uygulamaları çalıştırmak için uygun araçlar haline geldi.

2017 Etheroll

İnternetin ilk zamanlarında olduğu gibi, kötü alışkanlıklar blok zinciri uygulamalarının daha fazla benimsenmesine yol açtı. Etheroll, 2017 yılında merkezi olmayan bir uygulama olarak ilk dApp’i başlattı.

2017 Aave

Başlangıçta ETHLend olarak başlatılan Aave, daha sonra yeniden markalaştı. Popüler bir borç verme ve borç alma platformu olmaya devam ediyor. Aave şu anda kilitlenen toplam değere (TVL) göre üçüncü en büyük dApp protokolüdür.

2017 CryptoKitties

Popülerliği nedeniyle “Ethereum’u kırmasıyla” ünlü CryptoKitties NFT oyunu, blok zincirinde fırtınalar estirerek web3 oyun dünyasını başlattı. Oyunun popülerliği, daha iyi ölçeklenebilirlik ve daha düşük işlem ücretleri sunan Katman 2 blok zincirlerinin geliştirilmesine yol açtı.

2018 Uniswap

Dünyanın en büyük merkeziyetsiz borsa (DEX) uygulaması 2018’de piyasaya sürüldü. Kullanıcılara kripto pasif geliri elde etmek için varlıkları takas etmenin veya likidite sağlamanın güvenilir bir yolunu sundu.

2020 Solana Lansmanı

Gelecek vaat eden düzinelerce blok zinciri artık dApp’ler sunuyor. Solana daha geniş benimsenmesi ve gelişen dApp ekosistemi nedeniyle zaman çizelgesinde bir yer kazanıyor. Kullanıcılar Ethereum’un yüksek gaz ücretlerinden kaçmak için bu zincire akın etti.

Örneklerle Yaygın dApp Türleri

Merkeziyetsiz uygulamaların çeşitliliği yalnızca geliştiricilerin hayal gücü ve topluluğun benimsemesi ile sınırlıdır. Solidity (Ethereum), Haskell (Cardano) ve Rust (Solana). Bu programlama dilleri, sınırsız kategoride uygulamalar oluşturmak için güçlü araçlar sağlar. Şimdi en yaygın dApp türlerinden bazılarını inceleyelim.

Finans (DeFi)

Merkeziyetsiz Finans, blok zincirinin ethosunu somutlaştırır. İzinsiz erişim ve sansüre direnç sağlar. Uniswap, Aave ve Compound gibileri en popüler dApp’lerden bazılarıdır.

Bunlar insanların merkezi bir aracı olmadan tokenleri ödünç vermesine, ödünç almasına ve takas etmesine olanak tanır. Bunun yerine, akıllı sözleşmeler bu finansal işlemleri mümkün kılmaktadır. Kullanıcılar bir kripto cüzdanı kullanarak dApp’lere bağlanmaktadır.

Uniswap

Uniswap protokolü, tüm zincirlerde önde gelen merkeziyetsiz borsa haline geldi. 21 ayrı blok zinciri ağında konuşlandırıldı.

Uninswap dApp, işlem ücreti kazanan kullanıcılar tarafından sağlanan likidite havuzlarını kullanır. Böylece token takaslarını mümkün kılmaktadır.

Uniswap havuzları tarafından kazanılan 24 saatlik ücretler, 5,97 milyar dolarlık TVL’ye dayalı olarak 2,25 milyon doları aşmaktadır. İyi test edilmiş bir açık kaynak uygulamasıdır. Uniswap’in sayısız çatalı daha küçük pazarlara hizmet vermektedir.

Aave

Aave borç verme ve borç alma platformu şu anda 12 blok zincirini destekliyor. Tüm zincirlerde 13 milyar dolardan fazla TVL’ye sahip.

Compound

Token seçimi ve dağıtımları açısından Aave’den daha küçüktür. Compound Finance borç verme platformu, güvenliğe odaklanan bir pazara hizmet veriyor.

Beefy Finance ve Yearn Finance gibi getiri toplayıcı dApp’ler, DeFi protokollerine kolay erişim sağlar. Bu dApp’ler, önde gelen protokoller ve birçok küçük uygulamayı destekler. Kullanıcılar, bu sayede DeFi protokollerine rahatça ulaşabilir.

Oyun

Küresel oyun geliri 2022’de 347 milyar doları aştı ve daha fazla büyüme bekleniyor. Bununla birlikte, geleneksel gelir modelleri üyeliklere ve oyun içi satın alımlara odaklanmaktadır.

Oyun içi varlıklar oyun içinde sıkışıp kalıyor. Oyuncular bir sonraki oyuna geçerse satın alma işlemini telafi etmenin bir yolu yok. Web3 oyun dApp’leri, oyun içinde kazanma ve oyun içi varlıklardan para kazanma yolları sağlar.

Axie Infinity

Tüm zamanların en popüler NFT oyunlarından biri olan Axie Infinity, Pokemon benzeri oynanabilirliği blok zincirine getiriyor. Ancak Pokemon Go ve benzeri oyunlardan farklıdır. Kullanıcıların oyunda yetiştirilen büyülü yaratıklar olan “Axie “leri alıp satmalarına olanak tanıyor.

Decentraland

İlk blok zinciri tabanlı metaverse oyunlardan biri olan Decentraland, gayrimenkul de dahil olmak üzere oyunlarda zincir içi varlık sahipliğinin önünü açtı. Oyuncular ayrıca oyun içi etkinlikler aracılığıyla token kazanabilirler.

Oylama ve Yönetişim

Vitalik Buterin’in Ethereum teknik dökümanında, DAO’lardan (merkezi olmayan özerk kuruluşlar) bahsediliyordu. (Ethereum blok zincirinin olası kullanım alanlarından biri olarak.)

Lansmandan kısa bir süre sonra, The DAO piyasaya sürüldü. Zincir üzerinde oylama ile merkezi olmayan yönetişimin önünü açtı. Artık piyasanın her köşesinden merkeziyetsiz projeler DAO’ları kullanıyor.

Aragon

Aragon gibi projeler, kodlama yapmadan özelleştirilebilir veya hazır DAO yönetişim platformları sağlar. Önde gelen iki Ethereum Katman 2 ağı olan Arbitrum ve Base, Aragon entegrasyonunu kullanmaktadır. Lido, Decentraland ve Curve gibi önde gelen dApp’ler Aragon’un platformunda yönetilmektedir.

Dijital Kimlik

Hem büyük şirketler hem de start up projeleri dijital kimlikleri ve kimlik bilgilerini yönetmek için blockchain teknolojisine yöneliyor.

IBM

Bir zamanlar en çok bilgisayarlarıyla tanınan IBM, şimdi çeşitli blok zinciri tabanlı girişimlerle teknoloji çözümlerinde küresel bir lider.

IBM’in hazırladığı ayrıntılı bir rapor, dağıtık defter teknolojisinin avantajlarını ele alıyor. İmzalama anahtarlarının geleneksel kimlik doğrulama yöntemlerine göre kullanımını vurguluyor. Ayrıca, üçüncü taraflara bağımlılığı azaltmanın faydalarını tartışıyor.

Raporda, özellikle sağlık hizmetleri gibi sektörlerin bu teknolojiden nasıl yararlandığına değiniliyor.

Accenture

Accenture gibi diğer ileriye dönük şirketler, fiziksel kimlikleri blok zinciri tabanlı dijital kimliklere bağlamak için blok zinciri teknolojisine yöneliyor.

Merkezi Olmayan Satış Yerleri

Merkezi olmayan dijital sanat pazarları bu çılgınlığı başlattı. Tokenlaştırılmış gerçek dünya varlıklarına geçiş, yeni bir merkezi olmayan pazar yaratacaktır. Kullanıcılar, bu pazarda neredeyse her şeyi alıp satabilecekler. Ayrıca, varlıkları takas edebilme imkanı da sunulacaktır.

Sosyal Medya

X ve Facebook gibi sosyal medya platformları sosyal medya ortamına hakimdir. Ancak, bu platformları kullanmanın bir gizlilik maliyeti vardır. Merkezi sağlayıcılar aynı zamanda tartışmayı da kontrol etmektedir. Kullanıcıları hantal kullanım koşullarına ve bazen de ağır moderasyona dayalı olarak yasaklamakta veya kısıtlamaktadır.

Warpcast gibi Web3 sosyal medya dApp’leri, kullanıcıların bir kripto cüzdanı aracılığıyla bağlanmasına ve hatta bahşişe dayalı bir ekonomide token kazanmasına olanak tanır.

Bir cüzdan aracılığıyla erişim, kimliğinizin sahipliğini garanti eder. Eski platformların aksine, kullanıcılar istedikleri zaman yasaklanamaz. Ayrıca, çevrimiçi kimlikleri etkili bir şekilde silinemez.

Merkeziyetsiz Uygulamaların Avantajları

dApps’ler geleneksel merkezi uygulamalara göre çeşitli avantajlar sunar. Gizlilik, veri sahipliği ve şeffaflık, birçok kişinin dApp’leri tercih etmesinin en zorlayıcı nedenleri arasındadır.

1. Merkezi Otorite Yok

Merkezi bir otoritenin olmaması ve merkezi olmayan yönetişim, dApp’leri gerçekten demokratik bir ekosistem haline getirir. Bununla birlikte, yönetişim tipik olarak bir kişi, bir oy yerine token tabanlı oylamaya dayanır. Daha fazla tokene sahip olanlara yönetişimde daha yüksek bir ses verir. Yine de erişim herkese açıktır ve ağın merkezi olmayan yapısı nedeniyle kısıtlanamaz veya sansürlenemez.

2. Açık Kaynak ile Şeffaflık

Neredeyse tüm dApp’ler açık kaynaklıdır. Bu, topluluğun kodu incelemesine ve işlevselliğine göre uygulamayı kullanıp kullanmayacağına karar vermesine olanak tanır.

Kapalı kaynaklı uygulamalar kullanıcıları karanlıkta bırakır. Veya uygulamanın kapalı kapılar ardında ne yaptığını ve hangi bilgileri günlüğe kaydettiğini keşfetmek için dedektiflik becerileri gerektirir.

dApp’lerin açık kaynaklı yapısı, denetim firmalarının kodu hatalar, kötü amaçlı kodlar veya potansiyel istismarlar açısından değerlendirmesine de olanak tanır.

3. Token Ödülleri

Birçok dApp, kullanıcıların çeşitli şekillerde token kazanmasına olanak tanıyan token ödülleri sunar. Örneğin, Compound Finance’te borç veren kullanıcılar, borç verme tokeninde ödenen faiz oranına ek olarak COMP tokenleri kazanabilir.

Pendle dApp likidite sağlayıcılarına havuz için takas ücretleri, PENDLE teşvikleri ve birçok durumda AAVE veya COMP gibi üçüncü taraf tokenlarda ödenen protokol teşvikleri öder.

Merkeziyetsiz Uygulamaların Dezavantajları

Merkezi olmayan uygulamalar, hatalar veya diğer güvenlik açıkları gibi bazı dezavantajları da beraberinde getirir. Ayrıca bir öğrenme eğrisiyle birlikte gelirler.

1. Akıllı Sözleşme Güvenlik Açıkları

2024’ün yarısında, hackler ve kripto halı çekmeleri nedeniyle yaklaşık yarım milyar dolar kaybedildi. Buna kıyasla, banka dolandırıcılığı kayıpları 2023 yılında ABD’de 10 milyar doları aştı.

Kripto piyasaları geleneksel finans kurumlarının sahip olduğu pazar payının küçük bir kısmını temsil etmektedir. Bir dApp ile etkileşime geçmeden önce, denetim geçmişinin yanı sıra kayma veya kalıcı kayıp gibi uygulamanın kullanılmasından kaynaklanabilecek ek riskleri araştırın. Bu konuya birazdan değineceğiz.

2. Kullanım Karmaşıklığı

Birçok popüler merkeziyetsiz uygulama basit bir kullanıcı arayüzü ve anlaşılması kolay işlevsellik sunar. Bununla birlikte, bazıları kullanımı zorlaştıran veya hatalara davetiye çıkaran çok karmaşık algoritmalar veya karmaşık arayüzler kullanır.

Yeni başlayan biri için, anlaşılması kolay merkezi olmayan uygulamaları kullanmak daha akıllıca olur. Kripto ekosistemi hakkında bilgi edindikçe, daha karmaşık uygulamalara geçmek mantıklıdır. Bu sayede süreç daha sorunsuz ilerler.

3. Ölçeklenebilirlik Sorunları

Daha karmaşık dApp’ler ağa yük bindirerek bu akıllı sözleşmelerle etkileşim için daha yüksek işlem maliyetlerine neden olabilir.

Ethereum, hem Mainnet ağı hem de Katman 2 zincirleri için hızı artırmayı ve işlem maliyetlerini azaltmayı vaat eden çeşitli ölçeklendirme çözümleri üzerinde çalışmaktadır. Bununla birlikte, Mainnet üzerinde bulunan birçok merkezi olmayan uygulama, Arbitrum gibi popüler Katman 2 zincirlerinde de mevcuttur.

Çoğu durumda, aynı uygulamayı daha düşük işlem maliyetleriyle farklı bir zincirde kullanmak için ETH’yi Arbitrum’a veya başka bir Katman 2’ye köprüleyebilirsiniz.

Merkeziyetsiz Uygulamaları Kullanmak İçin Nelere İhtiyacınız Var?

Merkezi olmayan uygulamaları kullanmak birkaç ön koşulla birlikte gelir. Biraz araştırma gerektirir.

Uniswap gibi bir uygulamayı kullanmak için ihtiyaç duyacağınız bazı temel bilgilere göz atalım.

Kripto Cüzdanı ve Desteklenen Tarayıcı

Kullanmak istediğiniz ağ ile uyumlu bir kripto cüzdanına ihtiyacınız olacak. Örneğin, Ethereum, Base, BNB veya Polygon için Best Wallet’ı kullanabilirsiniz. Diğer birkaç EVM uyumlu ağ da desteklenmektedir.

Best Wallet bir mobil uygulama olarak mevcuttur. Best Wallet web sitesindeki güvenilir bir bağlantıyı kullanarak uzantıyı yükleyin.

Bir tohum cümlesi kullanarak bir kripto cüzdanını içe aktarmanıza veya yeni bir cüzdan oluşturmanıza olanak tanır. Tohum cümlenizi güvenli bir yere kaydedin (çevrimiçi değil) ve asla kimseyle paylaşmayın.

Solana gibi diğer ağlar için, o ağla uyumlu bir kripto cüzdanına ihtiyacınız olacaktır. Birçok Solana kullanıcısı Phantom Wallet veya Solflare’i tercih etmektedir.

Gaz Ücretleri için Kripto

Kripto ağları, gaz ücretleri olarak da adlandırılan işlem ücretlerini ödemek için belirli coinleri veya tokenleri kullanır. Bunu ağ için yakıt olarak düşünün. Kullanmak istediğiniz ağ için doğru kripto türüne ve kullanmak istediğiniz dApp ile kullanmak için bir miktar kriptoya ihtiyacınız olacaktır.

Uniswap’taki en yeni meme coinleri için ETH takas etmek istiyorsunuz diyelim. İstediğiniz miktarı satın almak için yeterli miktarda ETH’ye ihtiyacınız olacaktır. Ayrıca gaz ücretleri için birazına ihtiyacınız olacaktır.

Coinbase gibi güvenilir bir kripto borsasından kripto satın alabilir ve ardından kripto cüzdanınıza gönderebilirsiniz. Söz konusu ağ için doğru kripto türünü satın aldığınızdan ve doğru ağa aktardığınızdan emin olun.

Ethereum, Arbitrum veya Base ağları için ETH’ye ihtiyacınız olacak. Ancak, Solana için SOL’a ihtiyacınız olacak.

Belirli dApp Hakkında Bilgi Edinmek

Kripto cüzdanınızla işlemleri yetkilendirmeye başlamadan önce kullanmak istediğiniz merkeziyetsiz uygulama hakkında bilgi edinmek de çok önemlidir. Örneğin, Uniswap’te bir takas yapmadan önce likidite havuzları ve slippage (fiyat kayması) hakkında bilgi edinmek isteyeceksiniz.

Likidite sağlamayı düşünüyorsanız, kalıcı kayıp hakkında da bilgi edinmek isteyeceksiniz. Son olarak, kullanmak istediğiniz dApp için denetimleri kontrol etmek isteyeceksiniz.

Denetimler hakkındaki bilgileri genellikle web sitesinde ya da yardım dokümanlarında bulabilirsiniz. Saygın firmaların denetimleri fonlarınızın güvende olduğunu garanti etmez. Ancak uzman bir ekibin kodu incelediğine ve test ettiğine dair bir güvence sağlar.

dApp’lerin Geleceği

Merkeziyetsiz uygulamalar (dApps), blok zinciri teknolojisinin gelişimiyle giderek daha fazla alanda kullanılmaya başlıyor. Özellikle DeFi, oyun ve sosyal medya gibi sektörlerde, kullanıcıların tam kontrol sahibi olduğu uygulamaların önemi artıyor.

Ethereum gibi ağlar, dApp’lerin temelini oluşturan akıllı sözleşmelerle bu geleceği şekillendiriyor. Gelişen teknolojiyle birlikte, daha hızlı, güvenli ve kullanıcı dostu dApp’ler ortaya çıkıyor.

dApp’lerin geleceğinde, gayrimenkul ve diğer fiziksel varlıkların tokenlaştırılması gibi yenilikler bekleniyor. Bu, merkeziyetsiz pazarların daha da genişlemesine olanak sağlayacak.

Sonuç olarak, dApp’ler finansal işlemlerden sosyal medyaya kadar geniş bir kullanım alanı sunacak. Bu uygulamalar, kullanıcıların daha fazla özgürlük ve gizlilik elde etmelerini sağlayarak dijital dünyanın geleceğini şekillendirecek.

Sonuç

Merkeziyetsiz uygulamalar ticaret, finans, oyun uygulamaları ve çok daha fazlasına izinsiz erişim sunar. Bu uygulamalar genellikle açık kaynaklıdır. Yani kod halka açıktır ve genellikle merkezi olmayan yönetişim de kullanır.

Token sahipleri dApp için yapılan önerilere oy verir. dApp’lere bağlanmak için, kullanmak istediğiniz blok zinciriyle uyumlu bir kripto cüzdanına ihtiyacınız olacaktır. Ayrıca bu zincir için gaz tokenlarına da ihtiyacınız olacak.

Gas token satın almak için Coinbase gibi güvenilir bir borsa kullanabilirsiniz. Ardından dApp yolculuğunuza başlamak için bunları kripto cüzdanınıza gönderebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

En büyük dApp’ler hangileridir?

En popüler dApp’lerden bazıları likit ETH stake etme imkanı sunan Lido ve izinsiz borç verme ve borç alma imkanı sunan Aave’dir. Bir diğer popüler dApp olan Uniswap, kullanıcıların sayısız tokenı takas etmesine olanak tanır. 21 blok zincirini destekler.

Yeni başlayanlar için en iyi dApp’ler hangileridir?

Merkeziyetsiz uygulamalarda yeniyseniz, getiri elde etmek için Aave gibi bir platformda borç vermeyi düşünebilirsiniz. Takaslar için, kullanımı kolay bir ticaret platformu sağlayan Uniswap’i düşünebilirsiniz.

Cüzdanımı dApp’lere bağlamak güvenli midir?

Kanıtlanmış ve denetlenmiş dApp’ler genellikle güvenlidir. Ancak, bu uygulamalar tarafından kullanılan akıllı sözleşmeler hala keşfedilmemiş güvenlik açıklarına sahip olabilir. Denetim geçmişi olmayan yeni dApp’ler konusunda son derece dikkatli olun.

Bitcoin dApp’leri kullanıyor mu?

Bitcoin’in kendisi, betik dilindeki sınırlamalar nedeniyle geleneksel anlamda dApp’leri desteklemez. Ancak, Merlin gibi birkaç Bitcoin Katman 2 ağı, Ethereum ya da Solana’da bulunanlara benzer dApp’lere erişim sunar.

Bir dApp’in yasal olup olmadığını nasıl kontrol edersiniz?

Uygulamanın itibarını ve kullanım istatistiklerini araştırın. DeFi Llama gibi siteler, uygulamanın topluluk tarafından ne kadar kullanıldığını (ve güvenildiğini) anlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, tanınmış denetim firmalarından doğrulanabilir denetimler arayın. Sağlam bir denetim geçmişine sahip olana kadar yeni dApp’lere şüpheyle yaklaşmak daha akıllıca olacaktır.

Referanslar

• Smart Contracts (uva.nl)
• Ethereum Whitepaper (ethereum.org)
• The General Theory of Decentralized Applications, Dapps (GitHub/David Johnston)
• The next evolution of digital identity (ibm.com)
• Crypto Hacks, Rug Pulls Led to $473M Worth of Losses in 2024: Immunefi (Yahoo Finance)
• As Nationwide Fraud Losses Top $10 Billion in 2023, FTC Steps Up Efforts to Protect the Public (ftc.gov)

Blockchain gerçek dünya uygulamaları, sadece finans sektörüyle sınırlı kalmayıp birçok endüstriyi kökten değiştirme potansiyeline sahiptir.

Bu teknoloji, sağlık hizmetlerinden taşımacılığa, lüks tüketim mallarından otomotiv sektörüne kadar geniş bir yelpazede kullanım alanı sunar.

Güvenli veri paylaşımı, şeffaflık ve izlenebilirlik gibi avantajlar sunarak verimliliği de artırıyor ve önemli sorunlara yenilikçi çözümler getirir.

Hazırsanız Blockchain gerçek dünya uygulamaları hakkında yaptığımız araştırmamıza birlikte göz atalım!

Bitcoin’in 2009 yılının Ocak ayında piyasaya sürülmesinden bu yana kripto paranın değeri büyük ilgi gördü. Fiyat, birkaç sentten on binlerce dolara hızla yükseldi.

Bitcoin’i destekleyen blok zincir teknolojisine daha az odaklanıldı. BTC’nin arkasındaki bu teknoloji, hiçbir kişinin kontrol edemediği merkeziyetsiz bir defterdir. Bu teknoloji, her bir işlemin kaydını ve her cüzdanın bakiyesini sunarak şeffaflığı artırır.

Yıllardır dünyanın en büyük şirketlerinden bazıları, blockchainin; kârlılık, verimlilik ve kullanıcı deneyimi üzerindeki etkilerini ele almak için bu teknolojiyi deneyerek potansiyel kullanım alanlarını keşfetmeye başladı.

Burada hayat kurtarma potansiyeline bile sahip olabilecek bazı heyecan verici uygulamalara ışık tutacağız. Hadi platformlara birlikte bakalım.

Gıda Güvenliği

Dünyanın dört bir yanında her yıl E.coli ve listeria salgınları yaşanıyor. Binlerce insan salgınlardan dolayı hastalanıyor ve bu durum ölümlere yol açabiliyor.

Ancak tedarik zincirlerinin karmaşık doğası göz önüne alındığında, bu tür bakterilerin kaynağını izlemek samanlıkta iğne aramak kadar zor olabilir.

Bir salgını tespit etmek pahalı ve zaman alıcıdır. Bu nedenle güvenli ürünler bile önlem olarak raflardan kaldırılır.

Dünyanın en büyük meyve ve sebze üreticilerinden biri olan Dole, blockchain teknolojisinin potansiyelini erkenden fark eden şirketlerden biridir. Şirket, Blockchain gerçek dünya uygulamaları kullanarak izlenebilirliği ve şeffaflığı 2030 yılına kadar optimize etmeyi hedefliyor.

2020 yılında firma, blockchainin gıda güvenliği araştırmaları için gereken süreyi haftalardan saniyelere indirdiğini belirtmişti.

Bir ürünün tarladan sofraya kadar olan yolculuğunun her aşaması titizlikle izleniyor. Bu da hem hastalıkların azalmasına hem de gıda israfının ortadan kaldırılmasına yardımcı oluyor.

Lüks Tüketim Malları

On yıllardır dünyanın en tanınmış tasarım markalarından bazıları sahtecilikle mücadelede kaybetmeye mahkûm bir savaş veriyor.

Bu, yalnızca bir şirketin imajına zarar vermekle kalmayan milyarlarca dolarlık bir sorun. Sahte ürünlerin güvenli olmayan malzemelerle üretildiğine dair uzun süredir devam eden raporlar mevcut.

Bazılarında toksik boyalar ve yanıcı kumaşlar kullanılıyor. Bu sahte ürünleri piyasaya süren suç örgütleri genellikle uzun saatler boyunca düşük ücretlerle çalışan işçileri sömürüyor.

Lüks markalar, Blockchain teknolojisi sayesinde artık bu soruna karşı mücadele etmeye başlıyor. Bu sayede Blockchain gerçek dünya uygulamaları ile sorun ortadan kalkıyor.

LVMH Moët Hennessy Louis Vuitton, Prada, Cartier, Dior ve Givenchy gibi markalar, ürünlerin gerçek olup olmadığını doğrulayan dijital pasaportlar çıkararak sahteciliğe savaş açan kâr amacı gütmeyen Aura Konsorsiyumu’na katıldılar.

Bu sayede alıcılar, bir ürünün kökeni hakkında daha fazla bilgi edinebilir. Ayrıca mülkiyet iddia edebilir ve sigorta yaptırabilir. Hatta NFT’ler ve ürünlerinin dijital ikizleri gibi özel ekstralara ulaşabilirler.

Elmasların, savaş bölgelerindeki güvenli olmayan madenlerden temin edilme endişeleri var. Bu durum göz önüne alındığında bir ürünün kökeni hakkında ayrıntılı bilgi sağlanması yatırımcılara güven sağlar.

Bu tür şeffaflık, lüks çanta, saat ve mücevherlerin ikinci el piyasasındaki değerini de korur. Bu ürünlerin daha yüksek bir fiyata satılmasını sağlar.

Otomotiv Sektörü

Blockchain teknolojisinin büyük değişimlere yol açtığı bir diğer alan da otomotiv sektörüdür. Blockchain gerçek dünya uygulamaları kullanan BMW, tedarik zincirlerinde verimliliği artırmak için başı çekiyor.

Bir araba üretmek için büyük bir çalışma gereklidir. Alman otomobil devi BMW, 70 ülkede 12.000 tedarikçi ile çalışıyor.

Hayati öneme sahip parçalar ve bileşenler dünya genelinde seyahat edebilir. Süreç genellikle kağıt formlar ve Excel tabloları ile izlenir. Yöneticiler, dijitalleşme konusunda fazla ilerleme kaydedilmediğini kabul ediyorlar.

Ancak 2019’da bir pilot program başlatılarak ön farların blockchain üzerinden doğrudan satın alınması sağlandı. Bu, taraflar arasında daha fazla şeffaflık ve veri paylaşımını mümkün kılarken hassas bilgilerin anonimleştirilmesini de sağladı.

BMW ayrıca Mobility Open Blockchain Initiative (MOBI) adlı bir girişimin kurucuları arasında yer aldı.

MOBI, Honda, Hyundai ve IBM gibi endüstri devlerini de üyeleri arasında barındırıyor. Son yenilikler, araç alırken maliyeti azaltma ve elektrikli araçlardaki bataryaların yaşam döngüsünü daha iyi yönetme çabalarını içeriyor.

BMW Bank Kuzey Amerika Başkanı ve CEO’su Phil Masi, şu açıklamayı yaptı: “Blockchainler ve dağıtık defterler, finansal kurumların sahip oldukları verilere güvenmelerini, riskleri azaltmalarını, kararlarına daha fazla güven duymalarını sağlayarak doğruluk, şeffaflık ve süreç verimliliğini artıracaktır. Nihayetinde endüstrinin dijital dönüşümünün daha hızlı gerçekleştirmesine yardımcı olacaktır.”

Sağlık Hizmetleri

Blockchain teknolojisi, sağlık hizmetleri dünyasında da etkisini göstermeye başladı. Çeşitli projeler, tıbbi kayıtları güvenli bir şekilde bu ağlarda depolamak için yoğun çaba sarf ediyor.

Böylece hastalara hassas bilgileri üzerinde daha fazla kontrol sağlanıyor ve bu bilgilere kimin erişebileceği belirleniyor.

Bu tür defterler dünya genelindeki araştırmacıların klinik deneylerden elde edilen sonuçları paylaşmalarını kolaylaştırabilir. Anonimleştirilmiş veriler, tedavisi olmayan hastalıklar hakkında daha fazla bilgi edinilmesine yardımcı olur. Ayrıca hasta sonuçlarının iyileştirilmesine olanak tanır.

Tıpkı lüks tüketim sektörünün blockchaini sahte ürünlerle mücadelede kullanması gibi sağlık sektörü de bu teknolojiyi reçeteli ilaçların kökenini doğrulamak için giderek daha fazla kullanıyor. Blockchain gerçek dünya uygulamaları, yetkisiz veya düşük kaliteli ürünlerin tedarik zincirine girmesini engelliyor.

Taşımacılık

Başarılı bir başka kullanım örneği ise Kanada’daki Walmart’tan geliyor. Süpermarket devi, büyük veri uyumsuzlukları yaşıyordu. Şirket, her yıl 500.000’den fazla sevkiyatı işlediğinden bu ciddi bir problemdi.

Walmart’ın nakliye sağlayıcıları tarafından sunulan faturaların %70’i çeşitli şekillerde itiraz ediliyordu. Bu da ödemelerin aylarca gecikmesine, nakliye maliyetlerinin artmasına ve personelin motivasyonunun düşmesine yol açıyordu.

Bu sorunu çözmek için DL Freight adında bir blockchain ağı kuruldu ve teslimatların gerçek zamanlı olarak nasıl ilerlediği kaydedilmeye başlandı. Sonuç olarak, faturalardaki uyumsuzlukların sayısı sadece %1’e düştü.

Bu tür uygulamalar yalnızca bir şirketin kârını artırma potansiyeline sahip değildir. Çünkü bu maliyetler daha sonra tüketicilere yansıtılabilir.

Fırsatlar ve Zorluklar

Blockchain teknolojisinin şimdiden bu kadar çok endüstri tarafından benimsenmesi ve gelecekte sunabileceği potansiyel verimlilikler oldukça dikkat çekici. Ancak her zaman olduğu gibi benimseme yolunda bazı engeller bulunuyor.

Birincisi, birçok büyük blockchainin her gün on binlerce işlem gerçekleştiren büyük işletmelerin ihtiyaçlarını karşılayacak Blockchain ölçeklenebilirlikten yoksun olduğu konusunda gerçek endişeler var.

Bu altyapı, neredeyse anında doğrulama süreleri ve düşük maliyetler olmadan geniş çapta kullanıma uygun olmayabilir.

Ethereum blockchain, proof-of-stake (hisse kanıtı) mekanizmasına geçiş yaparak enerji kullanımını önemli ölçüde azaltmasının ardından düzenleyicilerden övgü aldı.

Yine de proof-of-work (iş kanıtı) kullanan rakipler konusunda endişeler devam ediyor. Çevresel hedefleri olan ve sıfır karbon taahhüdü veren işletmeler, bu taahhütlerini baltalayabilecek teknolojiyi kullanma riskini almak istemeyebilirler.

Blockchain gerçek dünya uygulamaları kapsamında sektörünün karşılaştığı bir diğer kalıcı sorun ise parçalanmışlık. Bu durum, ağların birbiriyle iletişim kuramaması anlamına geliyor.

Varlıkların ve bilgilerin serbestçe akmasına izin veren kripto köprüler kurulmuş olsa da bazıları güvenlik endişeleri ve milyon dolarlık hack saldırılarıyla karşı karşıya kaldı. Ayrıca bu ağların mevcut BT sistemlerine entegre edilmesi gerektiği düşünüldüğünde başka sorunlar da ortaya çıkıyor.

Blockchainin derin teknik ve karmaşık dünyası, günlük işletmeler için de zorlayıcı olabilir. Yetenekli geliştirici eksikliği, birçok şirketin iddialı projelerini hayata geçirmekte zorlanmasına neden oluyor.

Bu teknolojiyi benimsemek genellikle birkaç yıl içinde büyük mali tasarruflar sağlar. Yine de bir ağın kurulup çalıştırılması için gereken başlangıç maliyeti caydırıcı olabilir.

Blockchain teknolojisi, finansın geleceği olarak konumlandırılan tokenizasyon anlatısının güçlenmesiyle birlikte önümüzdeki yıllarda ekonomide daha büyük bir rol oynama fırsatına sahip.

Bu durum, merkez bankalarının dijital paraları (cbdc) izne dayalı ağlarda devreye sokmasıyla birleştiğinde şirketlerin bu teknolojiye geçiş yapmasını daha kolay hale getirebilir.

Blockchain gerçek dünya uygulamaları finansın ötesine geçerek sağlık, otomotiv, lüks tüketim ve taşımacılık gibi sektörlerde devrim yaratıyor. Bu teknoloji, veri şeffaflığı, izlenebilirlik ve güvenlik sağlayarak süreçleri hızlandırıyor ve verimliliği artırıyor.